Van gebruiksvoorwerp tot knuffeldier. Van troostobject tot verdienmodel
Een overzicht van 50 jaar dierenlief en dierenleed in de vorige eeuw.
Zondag 4 oktober, 20.35 uur, NPO 2
Nederland viert al 90 jaar Dierendag op initiatief van de Dierenbescherming. Op de eerste dierendag in 1930 wordt serieus stilgestaan bij de verhouding tussen mens en dier. We houden van dieren, dat is altijd zo geweest. Maar we zijn ook steeds meer dieren gaan houden en daarbij is de liefde soms ver te zoeken. Zeker als aan de dieren geld te verdienen valt. Andere Tijden is in het rijke beeldarchief gedoken en daarin komt die ambivalente verhouding goed naar voren.
We zien pure dierenliefde voor schattige hondjes en poesjes, maar ook voor aapjes die in de jaren ’60 nog als vrolijke huisdieren werden beschouwd. Maar ook een groot marmeren graf voor de overleden hond van Andre Hazes.
De boeren zijn met de groeiende welvaart steeds meer dieren gaan houden op een efficiënte, industriële manier. In de jaren ’70 tonen ze nog vol trots hun stallen. Speciaal voor de camera mag even het licht aan in de donkere ruimtes vol legbatterijkippen, mestkalveren en mestvarkens. Het Anti Bont Comité maakt zich al in de jaren ’70 druk over industriële nertsenfokkerijen en vossenfarms waarin ons land tot de grootste producenten behoort. Al in de jaren ’70 is ons duidelijk gemaakt dat een paar cent meer voor een ei al veel dierenleed kan besparen. We horen die boodschap nog steeds, maar we betalen liever voor onze huisdieren dan voor ons vlees.
Andere Tijden: Halt! Douane.
Woensdag 7 oktober, 22.15 uur, NPO 2
Vluchtelingen die illegaal Nederland binnenkomen, reizigers die Corona het land inbrengen: de roep om de aloude landsgrenzen in ere te herstellen klinkt geregeld.
De grootste grensovergang van Europa was Bergh Autobahn, beter bekend als ‘de grens bij Arnhem’. Twee oud douaniers leiden presentator Astrid Sy rond in het grensgebied dat onder hun controle viel.
In de jaren ’70 en ’80 werd de sfeer aan de grens steeds grimmiger als de douaniers te maken krijgen met mensensmokkel, illegale wapenhandel en drugssmokkel. Douanier Willem Lussing “Toen werd het echt crimineel. Toen was de aardigheid er ook wel af. Toen was het niet leuk meer.”
De grenswachten erkennen dat hun werk soms weinig resultaat had maar pleiten toch voor terugkeer van de grens: “Het is toch een barrière. Je moet langs die douane. Je moet langs de controle.”
Het opheffen van de Europese binnengrenzen in 1993 betekende daarnaast een gevoelige klap voor het grensdorp Tolkamer, dat economisch grotendeels afhankelijk was van de grens.
Andere Tijden special: Klokken voor Amerika: een geschiedenis van blunders en vakmanschap
Zaterdag 17 oktober, 20.35 uur, NPO 2
Het moet iets groots en bijzonders worden, ons dankbaarheidsgeschenk aan de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog. Terwijl Koningin Juliana zich klaarmaakt voor haar staatsbezoek aan Amerika, buigt in Nederland een commissie zich over een passend cadeau voor de bevrijders en gulle gevers van de Marshallhulp. Het wordt een carillon dat bestaat uit 49 klokken. Het instrument waarbij het kleinste klokje net zo belangrijk is als de grote klokken, is symbolisch voor de positie waarin Nederland zichzelf graag ziet begin jaren vijftig. Samen met de andere landen zullen we in harmonie klinken.
De geschiedenis van The Netherlands Carillon in Washington is een geschiedenis vol hoop en goede wil, maar ook een geschiedenis vol blunders. En dit leidt ertoe dat ons nationale cadeau - het rijkelijk versierde carillon - letterlijk altijd vals geklonken heeft. Nu het carillon sinds december 2019 in Nederland terug is om gerestaureerd en tevens nu echt goed gestemd te worden, heeft Andere Tijden een special gemaakt waarin de restauratie van de klokken gevolgd wordt en tevens de onstuimige geschiedenis van het carillon tot leven komt. Het bevat klokken die kwijt zijn, klokken die vals zijn, ruzies over betalingen en lobbyende ambassadeurs.
In de uitzending loodst onderzoeker Diederik Oostdijk de kijker langs documenten en personen die onderdeel zijn van de geschiedenis van het carillon. Intussen zien we hoe het restaureren van de klokken en het gieten van drie nieuwe klokken in zijn werk gaat. Een schitterend staaltje vakmanschap bij ’s werelds grootste klokkengieterij.
En dan blijkt het Amerikaanse deel van de restauratie - de klokkentoren - veel duurder uit te vallen en gaat de geplande terugtocht van de klokken per schip naar Amerika niet door. En terwijl de Amerikanen fondsen bij elkaar zoeken, staan de klokken voorlopig werkeloos te wachten op het volgende hoofdstuk in de rumoerige geschiedenis van The Netherlands Carillon.
Special: Ode aan de zorg
Zaterdag 24 oktober, 20.35 uur, NPO 2
‘Ze is als een moeder voor je,’ zegt een oude man geëmotioneerd en steekt in het ziekenhuis nog maar eens een sigaretje op. Doodzieke patiënten die door weer en wind van het ene naar het andere gebouw worden gereden, kraamhulpen die smelten bij het zien van een pasgeboren baby. Kinderen waarvan de amandelen worden geknipt en duizenden verpleegkundigen die het niet meer pikken op het Malieveld.
Het geschiedenisprogramma Andere Tijden (NTR/VPRO) komt met 45 minuten prachtige en vaak ongelooflijke archiefbeelden waarin de geschiedenis van de verpleegster centraal staat.
In een kleine eeuw verandert het vak van verpleegster ingrijpend. Van een slecht betaalde roeping in de jaren 20 tot goedopgeleide vrouwen met diploma’s en specialisaties maar nog altijd slecht betaald in de jaren 80. Ze pikken het niet meer als de werkdruk de spuigaten uitloopt en een arbeidsconflict dat bijna een half jaar duurt is het gevolg.
Andere Tijden duikt met deze oude beelden special in de geschiedenis van de verpleegster waarin de rust, reinheid en regelmaat van de jaren 30 en 40 maken plaats voor de heisa, herrie en hectiek van de jaren 80. De emancipatie van de zorg in drie kwartier.
Andere Tijden: Superman
Woensdag 28 oktober, 22.15 uur, NPO 2
Over de rol van de man is anno nu weer veel te doen. Moet hij sterk zijn, zijn gevoelens meer uiten, zich meer emanciperen of juist een echte man zijn? En wat is dat dan? Andere Tijden keert terug naar eind jaren 70, als mannen voor het eerst in groepen gaan praten over hun gevoelens. Ze willen uit de traditionele mannenrol stappen en meer zorgtaken op zich nemen. Er komen mannencafés, mannenfestivals en mannenkranten. Ze veroorzaken een hoop hoon en hilariteit. Ook vanuit de vrouwenbeweging.
Wat is er van hun idealen terechtgekomen? En zijn we iets opgeschoten? Met o.a. Jacob Kohnstamm, die in de jaren 80 naast D66-Kamerlid ook lid was van een mannenpraatgroep, Cisca Dresselhuys, van 1981 tot 2008 hoofdredacteur van het feministische maandblad Opzij en Jacques Herb, volkszanger van de hit ‘Een man mag niet huilen’ (1972).
De Nacht van de Amerikaanse president
Vrijdag 30 oktober, 23.10 uur, NPO 2
In aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 3 november duikt Andere Tijden het eigen archief in! De afgelopen 20 jaar maakte het geschiedenisprogramma van NTR en VPRO diverse afleveringen die in het teken stonden van Amerikaanse presidentsverkiezingen. In een drie uur durende marathon-uitzending toont presentator Astrid Sy, geflankeerd door Amerika-deskundige Maarten van Rossem, de meest opvallende scènes, interviews en fragmenten.
We gaan onder meer terug naar 1948, wanneer iedereen verwacht dat president Harry Truman verslagen zal worden door uitdager Thomas Dewey. Ook Truman gelooft het wel en gaat op tijd naar bed. Het pakt anders uit. Legendarisch is de foto van winnaar Truman die triomfantelijk een krant omhoog houdt met de kop: ‘Dewey defeats Truman’.
In 1960 voeren John F. Kennedy en Richard Nixon als eerste presidentskandidaten live een debat op tv. Het debat wordt ook op de radio uitgezonden. Het tv-publiek vindt Kennedy veel beter, terwijl radioluisteraars beide kandidaten even sterk vinden. Kennedy bewijst dat een goede presentatie op televisie van essentieel belang is. Tijdens zijn korte presidentschap bespeelt hij de media meesterlijk.
Zestien jaar later verkeert Amerika in een economische en morele crisis. Zo vlak na Watergate is het hoog tijd voor verandering: weg met corruptie en machtsmisbruik. En juist Jimmy Carter presenteert zich als de buitenstaander, de man van buiten Washington. De eenvoudige, eerlijke en betrouwbare pindaboer… En hij wint.
Met de leus “Run, Pat, Run!” moedigen verschillende groeperingen Pat Schroeder aan zich in 1988 verkiesbaar te stellen voor het presidentschap. Een vrouw als president! Ze stort zich op het avontuur. Maar nog voordat de campagne echt is begonnen, maakt Schroeder tijdens een emotionele toespraak bekend dat ze het toch niet ziet zitten.
De strijd zal in 1988 uiteindelijk gaan tussen Michael Dukakis en de oude Bush. In de zomer staat Dukakis nog voor in de peilingen, maar uiteindelijk wordt hij met grote cijfers verslagen in ‘de smerigste race aller tijden’.