Vanaf 12 mei 2019 elke zondag rond 21.15 uur op NPO 2 (vijf afleveringen)
Honderd jaar geleden, op 9 mei 1919, werd in Nederland het wetsvoorstel Vrouwenkiesrecht in de Tweede Kamer aangenomen. Het was de kroon op het werk van arts en feministe Aletta Jacobs (1854-1929).
In een vijfdelige historische reisserie gaat journaliste Step Vaessen op zoek naar vrouwen die in de geest van Aletta Jacobs strijden voor vrouwenrechten. Uitgangspunt is de wereldreis die Aletta in 1911 en 1912 maakte.
Het leven van Aletta Jacobs is een aaneenschakeling van grensverleggende daden en opvattingen die dwars tegen de mores van haar tijd in gaan. Meisjes mogen niet naar het voortgezet onderwijs; Aletta gaat naar de HBS. Vrouwen zijn niet welkom op de universiteit; Aletta gaat medicijnen studeren en wordt de eerste vrouwelijke arts van Nederland. Getrouwde vrouwen verliezen hun zelfstandigheid; zij creëert met haar man, politicus Carel Victor Gerritsen, een vrij huwelijk. Vrouwen mogen niet stemmen; zij wordt decennialang de onvermoeibare strijdster voor een wetswijziging, die er in 1919 uiteindelijk komt. Aletta Jacobs is een vrouw die jarenlang hoon en haat over zich heen krijgt, maar die zich daardoor niet uit het veld laat slaan. Een vrouw met opvattingen die haar tijd ver vooruit zijn. Haar tijd? Of ook onze tijd?
Wereldreis
In 1911 vertrekt Aletta Jacobs samen met de Amerikaanse feministe Carrie Chapman Catt voor een reis die anderhalf jaar zal duren. Hun doel: vrouwenkiesrecht en vrouwenrechten overal waar ze komen op de kaart zetten. De twee vrouwen zijn in de vijftig, ze reizen in lange fluwelen jurken met hoeden, per boot, in lokale koetsjes, draagstoelen of per ezel. Beiden schrijven reisbrieven. De verslagen van Aletta worden gepubliceerd in dagblad De Telegraaf.
In Aletta’s reis, geregisseerd door Marlou van den Berge en Djoeke Veeninga, reist Step Vaessen door vijf landen die Aletta Jacobs ook bezocht op zoek naar de Aletta’s van nu. In elke aflevering staat een thema centraal.
12 mei: Indonesië - seksuele vrijheid.
19 mei: Israël - religie & huwelijk.
26 mei: Zuid-Afrika - politieke macht.
2 juni: China - onderwijs & onafhankelijkheid.
9 juni: Nederland - het vrouwenlichaam.
Aflevering 1 (zondag 12 mei): Indonesië
Step Vaessen gaat in Indonesië op zoek naar de seksuele moraal en ontdekt vrouwen die heel openlijk over seksualiteit praten. Er waait op dit moment een religieuze wind in Indonesië die de vrijheid van vrouwen onder druk zet en tegelijk is er nog altijd veel mogelijk.
In haar tijd vecht Aletta Jacobs ook voor seksuele zelfbeschikking. De houding ten opzichte van prostitutie is volgens haar het toppunt van hypocriete dubbele moraal - op vrouwen wordt neergekeken, mannen kunnen hun gang gaan.
In Indonesië gaat Step Vaessen op zoek naar een Aletta van nu met soortgelijke gedachten. Ze reist naar Surabaya en gaat op pad met de populaire burgemeester van de stad, Tri Rismaharini. Onder haar leiding ondergaat Surabaya een metamorfose. Ze gaat de strijd aan tegen verloedering, zorgt voor groen in de stad én ze sluit bordelen. Is burgemeester Risma een geestverwant van Aletta, nu meer dan een eeuw later?
Aflevering 2 (zondag 19 mei): Israël
Israël is het enige democratische land ter wereld zonder een burgerlijk huwelijk.
Voor Joodse vrouwen betekent dat dat ze niet kunnen scheiden van hun man zonder de zogenaamde ‘gett’ ofwel toestemming van hun man. Ze kunnen jaren achtereen gevangen zitten in een slecht huwelijk.
In Aletta’s tijd moeten vrouwen de gelofte van gehoorzaamheid afgeven aan hun toekomstige echtgenoot. Aletta is hier fel tegen. Ze trouwt wel met haar geliefde Carel Victor Gerritsen, maar onder protest en alleen omdat ze niet willen dat hun kind als bastaard door het leven moet.
Step Vaessen ontmoet in Israël de Aletta’s van nu die zich inzetten om het religieuze huwelijk af te schaffen of het op creatieve wijze proberen te omzeilen. Zoals politica Merav Michaeli. Ze heeft de journalistiek verruild voor een plek in de Knesset, omdat ze hoopt daar meer invloed te kunnen uitoefenen op de wetgeving.
Aflevering 3 (zondag 26 mei): Zuid-Afrika
Step Vaessen gaat in Zuid-Afrika op zoek naar vrouwen die hun politieke stem laten horen. In 1911 werkt Aletta Jacobs tijdens haar reis samen met de vrouwen in Zuid-Afrika die dan opkomen voor het kiesrecht van vrouwen: alleen voor witte vrouwen welteverstaan. Inmiddels zijn er bijna nergens op aarde zoveel vrouwen in het parlement als in Zuid-Afrika.
Step Vaessen gaat op pad met Makhosi Khoza, oud-parlementslid voor het ANC die de politiek heeft verlaten om corruptie te bestrijden. Ze is blij met de bijzonder vrouwvriendelijke en liberale grondwet van Zuid-Afrika, maar ziet in de praktijk wat het betekent te leven in een land met een van de hoogste verkrachtingscijfers ter wereld. Hier heeft #metoo wel een heel wrange betekenis.
Aflevering 4 (zondag 2 juni): China
Step Vaessen ontmoet in China vrouwen die strijden voor beter onderwijs. Officieel zijn er gelijke kansen voor iedereen, maar de kloof tussen het onderontwikkelde platteland en de hypermoderne steden wordt steeds groter.
Aletta Jacobs weet als geen ander hoe het is om te willen studeren, maar de deuren gesloten te zien. Dankzij de bemoeienis van premier Thorbecke zelf wordt ze de eerste vrouwelijke student die openlijk aan de universiteit mag studeren. Aletta is in China als daar een jaar eerder de revolutie is uitgebroken. Ze negeert alle waarschuwingen omdat ze gehoord heeft over vrouwen die meevechten in de revolutie. Ze móet hen ontmoeten. Een eeuw later zijn deze revolutionaire vrouwen, die voor zichzelf een plek opeisten in de politiek, uit de geschiedenisboeken gewist.
Step ontmoet historica Yan Chen, die zich wel heeft verdiept in hun verhaal. Hoe hebben vrouwen zich in China in een eeuw tijd ontwikkeld? Step ontmoet landbouweconoom Linxiu Zhang, die opgroeide in een arm dorp. Linxiu kon goed leren, was ambitieus en werd één van de eerste vrouwelijke economiestudenten. Ze is nu een invloedrijke landbouweconoom en ze heeft een missie: de immense achterstand op het Chinese platteland helpen oplossen.
Aflevering 5 (zondag 9 juni): Nederland
Step Vaessen gaat in Nederland op zoek naar vrouwen die net als Aletta Jacobs in haar tijd aandacht vragen voor het vrouwenlijf. Het onbekende vrouwenlijf dat nou eenmaal geen mannenlijf is. Nog altijd geldt het mannenlichaam als norm als het om onderzoek en medicijnen gaat. Aletta Jacobs schreef al in 1899 een voorlichtingsboek over de vrouw, haar bouw en haar inwendige organen, omdat ze constateerde hoe weinig kennis erover was. Wat wist Aletta toen en wat weten we inmiddels, ruim een eeuw later?
Huisarts Hedwig Vos, cardiologe Angela Maas, seksuologe Rosa Joosten en vlogster Linda de Munck, die populaire seksvoorlichting-vlogs maakt, zoeken samen met Step naar de antwoorden.
De biograaf van Aletta Jacobs, Mineke Bosch, duidt Aletta’s leven en strijd.
