Op 29 augustus 1618, 400 jaar geleden, werd Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof gearresteerd op verdenking van hoogverraad. De staatsman werd opgesloten, veroordeeld en uiteindelijk na bijna negen maanden gevangenschap op 13 mei 1619 op het Binnenhof onthoofd.
Nog steeds geldt Van Oldenbarnevelt (1547- 1619) als een van de grootste staatsmannen uit de Nederlandse geschiedenis, dé bouwer en stichter van de Nederlandse staat. Ondanks die reputatie werd in het centrum van de macht nooit eerder een tentoonstelling aan hem gewijd.
Het Haags Historisch Museum brengt hierin verandering en laat in de tentoonstelling Johan van Oldenbarnevelt. Man, macht, moord van 1 december 2018 t/m 14 april 2019 zien met welke persoonlijke uitdagingen en dilemma’s de historische staatsman te maken had.
De tentoonstelling met circa vijftig schilderijen en werken op papier, aangevuld met historische objecten laat zien dat belangrijke thema’s van vroeger nog altijd relevant zijn.
Man
In een tijd waarin afkomst en status zwaar telden, was Johan van Oldenbarnevelt als zoon van niet-adellijke komaf zich pijnlijk bewust van zijn ‘problemen’ om hogerop te komen. Gedurende zijn gehele leven is Van Oldenbarnevelt bezig geweest om zijn afkomst te retoucheren, zijn status te verhogen en zijn rijkdom te vergroten.
Macht
Van Oldenbarnevelt slaagde erin zijn ambt als landsadvocaat uit te bouwen van een juridisch adviseur tot de belangrijkste vertegenwoordiger van de Hollandse afgevaardigden. De constructie van een unie van zeven onafhankelijke gewesten was niet zijn politieke ideaal, maar in deze vorm heeft de staat wel anderhalve eeuw goed gefunctioneerd. Van Oldenbarnevelt speelde in de vorming van de Republiek dé allesbeslissende rol, hij wordt beschouwd als bouwer en stichter van de Nederlandse staat en vormde een wonderteam met stadhouder prins Maurits van Nassau. Maar met welke uitdagingen werd hij in dit proces geconfronteerd, en hoe loste hij deze dilemma’s op?
Moord
Politiek is de kunst van coalities sluiten. Je werkt samen met anderen om je doelen te bereiken. Maar elke coalitie is onderhevig aan corrosie. Politieke vrienden worden elkaars tegenstander. En in de strijd die dan ontstaat, is alles geoorloofd: je maakt de ander zwart, verspreidt nepnieuws om iemands reputatie te schaden, beschuldigt hem van onbetrouwbaarheid, demagogie, corruptie of –als je hem echt kapot wil maken- van landverraad.
Nadat hij aanvankelijk goed overweg kan met de stadhouder, komt het in de periode 1617-1618 tot een clash, waarbij Van Oldenbarnevelt uiteindelijk het onderspit delft. Zijn terechtstelling op het Binnenhof zal in de laatste zaal van de tentoonstelling worden gevisualiseerd.