A
A Deo rex, a rege lex.
De koning is van God, de wet van de koning.
A mari usque ad mare
Van zee tot zee.
Abusus non tollit usum.
Misbruik is geen argument tegen juist gebruik.
Ab Iove principium.
Laten we beginnen met het belangrijkste.
Ab ovo.
Van het begin.
Ab uno disce omnes.
Naar dit ene kan je alles beoordelen.
Accidit in puncto quod non speratur in anno
In een ogenblik kan gebeuren wat men in een heel jaar niet verwacht.
Acta est fabula.
Het verhaal is gedaan.
Ad acta.
Dat wat ooit belangrijk was, is het nu niet meer.
Ad augusta per angusta
Op hoge plaatsen bij smalle wegen.
Ad calendas graecas.
Letterlijk : volgens de Griekse kalender.
Betekenis : onbepaald (want de Grieken hadden geen kalender).
Ad fundum.
Tot op de bodem.
Ad hoc.
Voor deze specifieke zaak.
Ad libitum.
Vrij, naar believen, naar welgevallen.
Ad maiorem Dei gloriam.
Voor de grootste lof van God.
Ad patres.
Sterven.
Ad rem.
Terzake, gevat.
Ad vitam aeternam
het eeuwige leven
Alea iacta est.
Uitspraak van Gaius Julius Caesar toen hij zijn troepen het bevel gaf de rivier de Rubico over te steken.
Vertaling: de teerling (dobbelsteen) is geworpen.
Betekenis: Vanaf dit punt is er geen weg terug mogelijk.
Amantes amentes.
Verliefden zijn verdwaasden.
A priori.
Van tevoren, vooraf.
Ars longa, vita brevis.
De kunst is lang, het leven kort.
Betekenis: kunst blijft langer bestaan dan een mensenleven.
Aurum potestas est.
Goud is macht.
Aut disce aut discede.
Leer of ga weg.
B
Bellum se ipsum alet.
Laat de oorlog voor zichzelf betalen.
Bene diagnoscitur, bene curatur.
Iets dat goed is gediagnosticeerd, kan goed genezen worden.
Bis dat, qui cito dat.
Hij die snel geeft, geeft twee keer.
Bis repetita non placent.
Herhalingen vallen niet in goede aarde.
Bona diagnosis, bona curatio.
Goede diagnose is goede genezing.
Bona fide.
Te goeder trouw.
C
Canes latrantes non mordent.
Blaffende honden bijten niet.
Carpe diem (et noctem).
Pluk de dag (en de nacht).
Cave Canem.
Pas op voor de hond. (Overgenomen uit Asterix en Obelix; gevonden op mozaïek in Pompeii.)
Ceterum censeo Carthaginem esse delendam.
Voor het overige ben ik van mening dat Carthago vernietigd moet worden (Lijfspreuk van senator Cato de Oudere, die Carthago vreesde als geen ander).
Conditio sine qua non.
Een absolute voorwaarde waaraan moet worden voldaan.
Cui bono ?
Wie haalt er voordeel uit ? (Cicero won hiermee zijn eerste belangrijke rechtzaak)
Cum grano salis.
Met een korreltje zout.
Cum laude
Met onderscheiding.
Cogito ergo sum
Ik denk, dus ik ben.
Concordia res parvae crescunt.
Macht groeit uit eendracht. of Eendracht maakt macht.
D
Da cuique suum.
Geef ieder het zijne. of Geef ieder wat hem toebehoort.
De gustibus et coloribus non est disputandum.
Over smaak en kleuren valt niet te twisten.
Deus ex machina.
Iemand die op een beslissend moment als het ware uit de lucht komt gevallen en aan een verwarde toestand een einde maakt.
Divide et impera.
Verdeel en heers.
Doctor honoris causa.
Iemand die de doctorsgraad als eerbewijs heeft gekregen.
Do ut des. of Quid pro quo.
Ik geef, opdat jij geeft. Oftewel: Voor wat, hoort wat. (Vooral van toepassing op de relatie van de Romeinen met hun goden. De Romeinen gaven offers aan de goden, opdat zij hun wensen zouden
vervullen).
Dum spiro, spero.
Zolang ik adem, hoop ik. (Cicero)
Dum vivimus, vivamus.
Laat ons leven zolang we leven.
Dura lex, sed lex.
De wet is hard, maar het is de wet.
E
E pluribus unum.
Uit velen één.
Het motto van de Verenigde Staten van Amerika
Ex nihilo nihil fit.
Niets ontstaat uit het niets.
Ex oriente lux.
Het licht der wijsheid komt uit het Oosten.
Errare humanum est.
Vergissen is menselijk.
F
Fabricando fit faber.
Oefening baart kunst.
Fama nihil est celerius.
Niets is sneller dan een gerucht.
Fatetur facinus is, qui iuduim fugit.
Die het gerecht ontvlucht, bekent zijn misdaad
Festina lente.
Haast je langzaam.
Finis coronat opus.
Het resultaat bekroont het werk.
Fortasse erit, fortasse non erit
Misschien zal het zijn, misschien niet.
G
Gallia est omnis divisa in partes tres. (Caesar)
Gallië is zijn geheel verdeeld in 3 delen.
Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus.
Laat ons genieten zolang we jong zijn.
Græca fides, nulla fides.
Niemand vertrouwt een Griek.
H
Homines, dum docent, discunt.
Terwijl de mensen les geven, leren ze.
Homo homini lupus est.
De mens is voor de mens een wolf.
Betekenis: De mens is voor de (mede)mens de grootste last.
Homo ludens.
De spelende mens.
Homo sapiens non in ventum urinat.
Een wijs man urineert niet tegen de wind in. (Afkomstig van het Max Euweplein te Amsterdam.)
Hora (est).
Het is tijd. (volgens de universitaire traditie officieel einde van doctoraatsexamen)
Horum omnium fortissimi sunt Belgae.
Van al dezen zijn de Belgen de dappersten.
I
Idem velle atque idem nolle, ea vera amicitia est.
Hetzelfde willen en hetzelfde niet willen, dat is ware vriendschap.
Ignorantia legis non excusat.
Onbekendheid met de wet is geen excuus.
In casu.
In dit geval.
In cauda venenum.
Het venijn zit hem in de staart (op het einde).
In extenso.
Volledig, uitvoerig.
In extremis.
Tot het uiterste, op de valreep.
In memoriam.
Ter herinnering.
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti.
In naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest
In spe.
Toekomstig.
In vino veritas.
Een dronken man spreekt de waarheid.(In wijn zit waarheid)
Ipso facto.
Noodzakelijkerwijze, door het feit zelf.
Ita est.
Zo is het.
L
Lapsus linguae.
Een uitschuiver van de tong, een verspreking.
Labor omnia vincit improbus.
Noeste arbeid overwint alles.
Luctor et emergo.
Ik worstel en kom boven. (Afkomstig van het wapen van de provincie Zeeland.)
M
Magister dixit.
De meester heeft gesproken.
Maxima celeritas (paene) nusquam bona est.
De grootste haast is (bijna) nooit goed. Of : Haast en spoed is zelden goed.
Maximo cum laude.
Met grootste onderscheiding.
Mea culpa.
Mijn schuld.
Memente mori.
Bedenk dat je eens zal sterven.
Homo sana in corpore sano.
(Anima sana in corpore sano.)
Een gezonde geest in een gezond lichaam. (Naamgever Asics)
Modus operandi.
Manier van werken.
Modus vivendi.
Een voorlopige regeling tussen 2 strijdende partijen.
Mutua Fides.
Een wederzijds vertrouwen.
N
Nam et ipsa scientia potestas est.
Kennis is macht.
Nec plus ultra.
Betekenis 1 : Dat wat door niets wordt overtroffen.
Betekenis 2 : De aanduiding dat de uiterste grens is bereikt.
Nemo iudex in propria causa.
Letterlijk: Niemand rechter in eigen zaak. (rechtsbeginsel)
Nihil sine labore.
Geen resultaat zonder een inspanning te leveren.
Nomen est omen.
De naam is een voorteken.
Nomina odiosa sunt.
Namen zijn hatelijk.
Non omnia possumus omnes.
Wij kunnen niet allen alles.
Non semper arcum tendit Apollo.
De boog kan niet altijd gespannen staan.
Non, si male nunc, et olim sic erit.
Wie zijn doel wil krijgen, ook de middelen.
Nosce te ipsum.
Ken jezelf. (uit het Grieks)
O
Omnis comparatio claudicat.
Elke vergelijking gaat mank.
Ora et labora.
Bid en werk.
Oderint dum metuant.
Ze mogen me haten, zolang ze me maar vrezen.
P
Pecunia non olet.
Geld stinkt niet.
Persona non grata.
Een ongewenst persoon.
Piscem natare doces.
Vissen leren zwemmen.
Post cenam non stare sed mille passus meare.
Rust niet na het eten, maar wandel een mijl.
Primus inter pares.
Eerste onder zijns gelijken.
Q
Quid pro quo. of Do ut des.
Voor wat, hoort wat. oftewel: Ik geef, opdat jij geeft.
Vooral van toepassing op de relatie van de Romeinen met hun goden. De Romeinen gaven offers aan de goden, opdat zij hun wensen zouden vervullen.
Qui multum tacet, multum cogitat.
Wie veel zwijgt, denkt veel.
Qui ridet ultimus ridet optimus.
Wie het laatst lacht, lacht het best.
Qui tacet consentire videtur.
Wie zwijgt stemt toe.
Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentis.
Hoe het ook zij, ik vrees de Grieken ook al brengen zij geschenken (Vergilius, Aeneïs)
Quis custodiet ipsos custodes (Juvenalis)
Wie bewaakt de bewakers?
Quot capita tot sensus
Zoveel hoofden zoveel zinnen. (Terentius)
Quod licet Iovi non licet bovi.
Wat Jupiter mag, mag een rund nog niet. (letterlijk: Wat is toegestaan aan Jupiter, is nog niet toegestaan aan een rund)
Betekenis: De een heeft nou eenmaal meer rechten dan de ander.
R
Radix malorum est cupiditas.
Hebzucht is de wortel van alle kwaad.
Repetitio iuvat.
Herhalen helpt.
Requiescat in pace. (RIP)
Moge hij in vrede rusten.
Ridentem dicere verum. (Horatius)
Al lachend spreekt men de waarheid.
Repetitio mater scientiae est.
Herhaling is de moeder van de wetenschap.
S
Scientia potestas est.
Kennis is macht.
Semper fidelis
letterlijk: Altijd trouw (wordt gebruikt door de Amerikaanse mariniers (Semper Fi) en het Cadettencorps van de Koninklijke Militaire Academie)
Sic
Zo staat er woordelijk geschreven. (een correctieaanduiding)
Sic transit gloria mundi.
Zo gaat 's werelds glorie ten onder. (Gebruikt als uitroep van wanhoop.)
Sic vis pacem, para bellum
Wie vrede wil, moet bereid zijn oorlog te voeren
Stante pede.
Op staande voet.
Status quo.
De toestand waarin iets zich bevindt of bevond.
Summa cum laude.
Met grote onderscheiding.
Sunt facta verbis difficiliora.
Daden zijn moeilijker dan woorden.
T
Tabula rasa.
Met een schone lei beginnen, schoon schip maken, onbeschreven blad
Tempus fugit.
De tijd vliegt.
Tene quod bene
Behoud wat goed is.
Tot homines, tot sententiae.
Zoveel mensen, zoveel zinnen.
U
Ubi fumus, ibi ignis.
Waar rook is, is vuur.
Ubi te Gaius, ibi me Gaia.
Waar jij Gaius bent, ben ik Gaia.(uitgesproken bij huwelijksceremonie).
V
Væ victis.
Wee de overwonnenen.
Varietas delectat.
De afwisseling doet deugd.
Veni, vidi, vici. (Caesar)
Ik kwam, ik zag, ik overwon.
Verba docent, exempla trahunt.
Woorden geven instructies, voorbeelden leiden.
Verba volant, scripta manent.
Woorden vliegen, geschriften blijven.
Veritas vos liberabit. (nieuwe testament)
De waarheid zal jullie bevrijden.
Videre videnda.
Zien wat gezien moet worden.
Vincit omnia veritas.
De waarheid overwint alles.
Vis unita fortior.
Een vereende kracht staat sterker.
Vive ut vivas.
Leef om te leven.
Vox populi, vox Dei.
De stem van het volk is de stem van God.
