Deze bijdrage gaat over de indianen. Met indianen bedoelen we een verzamelnaam voor zoveel verschillende volken met een eigen taal en traditie, dat het onmogelijk is hen als groep, zoals de Grieken en Romeinen uit de oudheid, te behandelen. Tussen de verschillende volkeren bestonden soms kleine, soms grote verschillen. En de indianen in het noorden van Amerika zijn weer anders dan die in Zuid-Amerika. Het gaat in deze bijdrage met name over de indianen in Noord-Amerika en hun confrontatie met de Amerikaanse kolonist. De Sioux en de Cherokee komen als afzonderlijke stammen voorbij.
In 1800 wordt Thomas Jefferson gekozen als president van de Verenigde Staten. Hij volgde George Washington, de ‘vader des vaderlands’ op. In zijn regeerperiode wordt het gebied Louisiana aangekocht. Amerika was nog volop in ontdekking; de westelijke kust werd reeds bevolkt door gelukzoekende kolonisten. In 1802 geeft Jefferson vertegenwoordigers in Frankrijk de opdracht om (Amerikaans) land te kopen van Frankrijk. Immers: Amerika was in deze tijd nog gedeeltelijk Frans. Voor het gebied van Louisiana (vernoemd naar de zonnekoning Lodewijk XIV) werd uiteindelijk 15 miljoen dollar betaald aan keizer Napoleon Bonaparte, die op dit moment de macht in Frankrijk bezat. Napoleon had geen interesse om deze gebieden onder een steviger Franse heerschappij te brengen.
De aankoop van Louisiana (met daarin de gebieden New Orleans en West-Florida) was één van de grootste transacties uit de Amerikaanse geschiedenis. Niemand wist destijds echter niet precies hoe groot dit gebied was. Amerika was nog niet geheel ontdekt! De aankoop had, achteraf, de oppervlakte van de Verenigde Staten minstens verdubbeld. Het gebied Louisiana was het gebied ten westen van de rivier de Mississippi. In de jaren 1804-1806 werd een expeditie ondernomen door M. Lewis en W. Clark. Het doel van de missie was als volgt: Verkennen van het onbekende gebied, een rivier naar de Grote Oceaan vinden en het verkennen van indiaanse stammen. Beide heren gebruikten de Mississippi als ‘snelweg’ om het gebied te verkennen. Al vrij snel kwamen de avonturiers in aanraking met de Sioux. Lewis en Clark hadden strikte aanwijzingen gekregen met betrekking tot de Indianen die zij op hun reis zouden tegenkomen. Ze moesten ze vertellen dat het gebied nu tot de VS behoorde en dat ze recht hadden op een vreedzaam bestaan onder de bescherming van de VS. De nadruk moest liggen op het begrip ‘vreedzaam’. In plaats van oorlog, moesten ze twisten voorleggen aan de Amerikaanse regering om de zaak te schikken. Als cadeau werd vaak een Amerikaanse vlag gegeven die in de dorpen moest wapperen. Ook werden uniformjasjes en medailles van Jefferson weggegeven.
De expeditie van Lewis en Clark, hoe vreedzaam in het begin ook, blijkt voor de indianen in de Verenigde Staten het begin van het einde te zijn. Indianen zullen massaal sterven aan ziektes als pokken en de griep, ze komen om in slavernij of worden verdreven van hun land en (gedwongen) in reservaten gestopt. Sommige moderne historici spreken dan ook wel van de ‘American holocaust’; de uitroeiing van het indiaanse ras. Lewis en Clark verkenden onder andere de prairie, het franse woord voor weiland; de grote, open vlaktes, ook wel ‘Great Plains’ genoemd. De bizon was hét dier van de prairie. De Sioux, ook wel Dakota of Lakota genoemd, leefden op de prairie. Ze hadden in vroeger tijden (rond 1650) oorlog gevoerd met een andere indianenstam. Deze werd door de fransen bevoorraad met moderne wapens als het geweer. Gevolg was dat de Sioux verdreven werden naar de prairies en afhankelijk werden van het paard; de Europeanen hebben het paard meegenomen vanuit Amerika. De Sioux werden nomaden, rondtrekkende indianen, die leefden van de bizonjacht en woonden in tipi’s. Overigens, in vroeger tijd bestond het paard in Amerika wél, maar het was rond 8000 vC uitgestorven.
Sioux
Als er een bizonkudde was ontdekt gingen de mannen meteen op jacht. De vrouwen moesten daarom de tipi's afbreken en achter de mannen aan gaan. De vrouwen konden een tipi binnen een paar minuten afbreken. De tipi's werden dan samen met de rest van de huisraad op een soort trekslee (een travois) gelegd, die werd getrokken door één of meerdere honden. Later, toen de Lakota paarden hadden, werd de slee getrokken door een paard. Toen konden zij ook grotere tipi's maken, omdat de honden nu eenmaal niet zo'n grote tent konden trekken. Wij kennen de indianen als krijgers te paard met veren op hun hoofd. Het zijn met name de Sioux geweest die veren gebruikten als teken van kracht en moed. De veren van een adelaar zijn bijna heilig, het is afkomstig van het dier dat het dichtst bij de Schepper kan komen. Het dragen van adelaarsveren was omkleed met ritueel:Je kreeg een veer als je een ‘coup’ een moedige daad had gepleegd. Een veer met een rode streep betekende een tweede coup. Een horizontaal gedragen veer betekende een derde coup.Een veer met een rode stip betekende dat de krijger een vijand had gedood. (een coup zonder te doden was gevaarlijker dan het doden van een vijand).een ingekeepte veer betekende dat hij een keel had doorgesneden en een scalp had genomen.
In dit schilderij van Thomas E. Mails is het gezicht van de Sioux krijger beschilderd met vet en houtskool. Op zijn zij zit een wond, omcirkeld met een zwarte lijn en omringd met zonnestralen die gebeden voor een warme genezing van de zon voorstellen. De rode lijnen op zijn armen tellen het aantal van zijn overwinningen in gevecht en de gele strepen zijn succesvolle paarden rooftochten. Zijn enkele veer onthult dat hij een belangrijke tweede coup in de strijd heeft geteld. Als het aantal veren opliep, maakte de man ze vast aan een lange staf, de veren zonodig van de top naar de onderkant vastbindend. Wanneer hij eenmaal genoeg veren had om een tooi te maken (zo’n 28-30), nodigde hij zijn beste vriend uit om te helpen bij het maken ervan. De frontier, de grens tussen de westerse wereld en die van de indianen, schoof in de 18e en helemaal de 19e eeuw steeds meer op. Daarbij werden verdragen gesloten, waarbij vrijwillig of gedwongen land afgestaan werd tegen lage prijzen. In Ohio bijvoorbeeld, werd in 1794 voor een jaarlijkse toelage van 10.000 dollar maar liefst 25.000 m2 land afgestaan.
De indiaanse reactie was verdeeld. Sommigen berustten in de overmacht, sommigen ook niet. Feit was wel, dat de ‘native americans’ meer en meer te maken kregen met economische afhankelijkheid van westerse producten. Onderwijs en zending werd door de Amerikaanse regering tot hét middel verheven om assimilatie van de indiaan in de Amerikaanse samenleving te bewerkstelligen. Als deze assimilatie niet lukte, werd gebruik gemaakt van gedwongen migratie. Dat gebeurde in de jaren 1830: De Indian Removal Act (1830), opgesteld door president Andrew Jackson (1829-1837) hield in dat indianen naar reservaten gebracht werden.
In 1838 werden de Cherockees van Georgia naar Oklahoma gedeporteerd, als ik dit beladen woord mag gebruiken. Van de 16.000 indianen die vertrokken, overleefden 4000 van hen de reis niet. Geen wonder dat deze reis ook wel de Trail of Tears wordt genoemd. Het is met name voor de Cherokee heel wrang dat ze gedwongen werden te verhuizen naar reservaten. Ze hadden namelijk inmiddels westerse gewoonten (zoals het laten verschijnen van kranten en het houden van slaven) overgenomen en werden door de Amerikanen een ‘beschaafde stam’ genoemd.
Vergeet niet, dat in deze tijd ook de ‘gold rush’ een aanvang nam. In Georgia, maar ook de woongebieden van de Sioux, werd goud ontdekt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat door de goudkoorts, en de daarbij toenemende immigratie de prairies verder bevolkt raakten en indianen meer en meer werden verdreven. Vanaf 1850 vinden er meerdere indian wars plaats; indianen bevochten de kolonist die hun grondgebied en levenswijze aantastte. De kolonist heeft uiteindelijk gewonnen. De laatste, definitieve slag die de inheemsen met de kolonist uitvocht, was de slag van Wounded Knee in 1890. Een indiaan, Wovoka, had in een visioen gezien dat de blanken spoedig uitgestorven zouden zijn en de indianen overleefden. Een nieuw soort religie ontstond, waarbij gedacht werd dat ze beschermd zouden zijn tegen de kogels van blanke kolonisten door heilige hemden. Deze beweging, werd de ‘Ghost Dance’ genoemd. I went up to heaven and saw God and all the people who had died a long time ago. God told me to come back and tell my people they must be good and love one another, and not fight, or steal, or lie. He gave me this dance to give to my people. (Wovoka)
Wounded Knee
De Lakota, oftewel een Sioux-stam, verbleven inmiddels in reservaten. Daar kwamen ze in opstand. Het Amerikaanse leger ontwapende de groep die ongeregeldheden kon veroorzaken. De volgende dag werd de groep voor een tweede maal gecontroleerd op wapenbezit. Toen één indiaan nog een wapen bleek te hebben, was het pleit snel beslecht. Hoe deze afslachting verder verliep, is niet geheel bekend. Sommigen beweren dat 130 indianen werden gedood, anderen beweren dat het er 180 zijn geweest (waarvan de helft vrouw en kind). Twee indianennamen wil ik de lezer niet onthouden: Big Foot en Sitting Bull. De eerste werd afgeslacht bij Wounded Knee. Hij was 70 jaar, was verzwakt door een longontsteking en op de vlucht voor het Amerikaanse leger. Sitting Bull, een Sioux-stamleider, heeft zijn gehele leven verzet getoond tegen de westerse manier van leven. Opvallend is wel, dat hij meegedaan heeft aan de wildwest-show van Buffalo Bill (1855). In deze show werd het leven van de frontier nagespeeld.
Dertig jaar lang wist Buffalo Bill het publiek te amuseren, tot in Europa toe. Sitting Bull kreeg een gage van 50 dollar per week; hij moest één keer in de arena rondlopen. De trotse indiaan – waarom hij hieraan meewerkte is me niet geheel duidelijk – hield deze show maar vier maanden vol. Hij keerde terug naar zijn volk, zijn reservaat. Daar werd hij meer en meer gezien als een leider van de Sioux in de moeilijke tijden dat de indianengewoonten werden uitgebannen. Uiteindelijk werd hij in zijn reservaat op 59 jarige leeftijd door indiaanse politiemannen gearresteerd en door het hoofd geschoten. Ook zijn 17-jarige zoon kwam om bij deze arrestatie.
Bronnen:
Clint Twist, Lewis en Clark. Verkenningstochten door Noord-Amerika (Harmelen 1995).
Marion Wood, Precolumbiaans Amerika. Historische atlas (zp 1990)
http://www.affv.nu/andreasson/history/page1.htm
http://www.dakotablues.nl/
http://www.rosecity.net/tears/trail/map.html
http://www.pbs.org/weta/thewest/program
http://www.pbs.org/lewisandclark/index.html