Op de plek waar eens een Romeins castellum was, bevindt zich al eeuwenlang de Utrechtse Domkerk. Het was een kapittelkerk, beheerd door rijke hoge geestelijken, de kapittelheren. De bouw van de kerk op de plek van de in 1253 door brand verwoeste Romaanse Dom, duurde bijna drie eeuwen, van 1254 tot 1520. Het resultaat was de gotische, aan Sint Maarten gewijde Domkerk, waarvan een groot deel nu nog te zien is.
Rampen
De kerk heeft heel wat stormen en rampen doorstaan. Na de beeldenstorm (uit 1580), waarvan de sporen in de kerk op vele plaatsen nog goed te zien zijn, was het een tornado (1674) die het uiterlijk van de Domkerk definitief veranderde: het schip van de kerk stortte in en werd niet meer herbouwd. Zo ontstond het Domplein, een open plek tussen de kerk en de toren.
Na de Reformatie (kerkhervorming, 16e eeuw) kreeg de kerk een protestantse signatuur. De toren werd in de Napoleontische tijd (begin 19e eeuw) eigendom van de gemeentelijke overheid.
De Domkerk is nu in gebruik bij het Citypastoraat Domkerk Utrecht en dagelijks geopend voor bezoekers.
Willibrord
Het was Dagobert (623-639) die rond 630 (sommigen beweren 635) in Utrecht een kerkje liet bouwen. Maar het was vooral Willibrord (658-739) die als 'aartsbisschop der Friezen' van deze kerk een betekenisvolle kerk maakte. Hij was missionaris, probeerde de heidense Friezen in het Noorden van Nederland te bekeren tot het katholieke geloof. Willibrord kon een vuist maken, omdat hij gesteund werd door krachtige heersers, zoals Pippijn II en Karel Martel.
Noormannen
Denk niet, dat Utrecht en de Domkerk altijd een belangrijke rol speelden. De voormalige castellum (legerplaats) was waarschijnlijk gedurende enige eeuwen vrijwel verlaten. Utrecht kon gelukkig dankzij de gunstige ligging aan waterwegen zich tot een stedelijke nederzetting ontwikkelen na de kerstening (het verspreiden van het katholieke geloof). Tijdens de invallen van de Noormannen in de 9e eeuw heeft ook Utrecht het zwaar te verduren gehad -Dorestad lag vlakbij Utrecht. Met bisschop Balderik (918-970) werd Utrecht écht een kerkelijk centrum en handelsnederzetting van betekenis.
De oudste kerk van Nederland schijnt de Sint-Servaaskerk in Maastricht te zijn die al in de 4e eeuw als grafkapel van St. Servaas bestond, en in de 6e eeuw door Monulfus en Gondulfus als templum magnum werd gebouwd.
630
Er wordt voor de Frankische soldaten een kerkje gebouwd.
695
Willibrord, die het evangelie onder de bevolking van deze streken verbreid heeft, sticht hier een kerk, eveneens aan Sint Maarten gewijd.
1254
Eerste steen gelegd voor de huidige gotische Domkerk.
1520
De bouw van de Domkerk wordt gestopt, hoewel de zijbeuken van het schip nog niet voltooid zijn – het geld is op en er is geen animo meer.
1580
Beeldenstorm.
1581
De kerk komt in calvinistische handen.
1674
Het schip van de kerk stort in door een wervelstorm.
1826
Het laatste puin wordt geruimd; het Domplein ontstaat.
1970
Het Citypastoraat krijgt de kerk in gebruik.
1986
Dagelijkse openstelling Domkerk voor bezoekers.
2004
Viering 750 jaar gotische Domkerk.
Bronnen:
Domkerk, gids en plattegrond. Voorlichtingsfolder.
D.E.H. de Boer, Middeleeuwen (Groningen 1995).