Zuid-Afrika is lang in de greep geweest van de apartheid. Sinds 1948 was daar de partij van afstammelingen van blanke Boeren aan de macht. Blanken vormden een minderheid, maar beheersten het land volkomen. Er kwam een strikte scheiding tussen de voorzieningen voor zwart en voor blank. Behalve aparte scholen, loketten, stranden en bankjes, kwam er ook een verdeling van grond. Maar 13% van de grond werd aan de zwarten toegewezen. Zwarten mochten zich alleen vertonen zolang ze werk hadden, op vertoon van pasjes. Ook hadden de zwarten geen kiesrecht. Blank en zwart mochten niet met elkaar trouwen. Als zwarten zich verzetten tegen dit soort apartheidswetten, greep de oproerpolitie met veel geweld in. Er was wel een protestbeweging tegen apartheid, het African National Congress (ANC), onder leiding van Nelson Mandela.
Ghandi als voorbeeld
Het ANC was al in 1912 opgericht. De partij streefde op een vreedzame manier naar uitbreiding van het kiesrecht en naar verdere emancipatie van de zwarten. Vooral de opkomende zwarte middenklasse steunde de partij. Het vreedzame protest van Ghandi in India was daarbij een voorbeeld: Het ANC wilde protesteren door middel van non-coöperatie, stakingen en burgerlijke ongehoorzaamheid.
Nelson Mandela
Het ANC stond onder leiding van Nelson Mandela. Hij was een advocaat uit een adellijk geslacht van de Xhosa-stam. In de jaren 1950 probeerde de partij de apartheidswetten te laten afschaffen. Ze werd daarop steeds harder aangepakt door het witte regime. In het begin van de jaren 1960 leidde het verzet tot een bloedbad in Sharpeville bij Johannesburg. Toen het ANC was verboden, besloot ze over te gaan op ondergrond, gewapend verzet. Nelson Mandela, opperbevelhebber van de gewapende afdeling Umkhoto We Sizwe (speer van de natie), werrd in 1962 opgepakt en veroordeeld tot levenslang.
De Klerk
In de loop van de jaren werd het verzet tegen apartheid steeds sterker. In 1985 moest de regering de noodtoestand uitroepen. Het geweld bereikte toen een hoogtepunt. In 1990 kwam president De Klerk aan de macht in Zuid-Afrika. Hij kondigde drastische veranderingen aan. Het verbod op het ANC werd opgeheven. Ook het Pan African Congress (PAC) – een radicale afscheiding van het ANC – werd toegestaan.
Er werden onderhandelingen begonnen met het ANC en andere partijen. In 1994 werden voor het eerst verkiezingen gehouden op basis van ‘one man, one vote’. Het ANC won en Mandela werd de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Het ANC had 63% van de stemmen. De nieuwe regering bestond naast het ANC uit de blanke De Klerk en Buthelezi, leider van de Inkatha Freedom Party.
Nelson Mandela overleden
Op donderdag 5 december 2013 overleed Nelson Mandela op 95-jarige leeftijd. De voormalige ANC-leider was al geruime tijd ziek. De huidige president (2013) van Zuid Afrika, Jacob Zuma, maakte zijn overlijden bekend met de woorden "Ons land heeft zijn belangrijkste zoon verloren. Mandela heeft ons samengebracht en samen zullen we afscheid van hem nemen." Mandela keeg een staatsbegrafenis en er werd een periode van rouw afgekondigd.
"Education is the most powerful weapon which you can use to change the world – Nelson Mandela"
Bronnen: Hans Ulrich en Joop Heij (red), Memo, Geschiedenis voor de Bovenbouw (1995), 293. Jan van Oudheusden, Historisch Overzicht, Sfinx voor het vmbo (2001), 58.